Hobbyfilmer vroeger: De magie van amateurfilms en filmclubs
De wereld van de amateurfilmer was vroeger een fascinerende combinatie van passie, techniek en creativiteit. Terwijl de meeste mensen tegenwoordig hun telefoon pakken om een video te maken, vergde het vroeger veel meer voorbereiding en toewijding om verhalen vast te leggen op film. In deze blog duiken we in wat een hobbyfilmer vroeger nodig had, de filmclubs waarin deze liefhebbers samenkwamen, en de wereld van amateurfilmwedstrijden. We vertellen ook het bijzondere verhaal van Pieter de Groot en zijn prijswinnende film 'Paris Jolis Souvenir'.
Wat had je nodig als hobbyfilmer?
Filmen was vroeger allesbehalve simpel. Hobbyfilmers hadden een behoorlijke uitrusting nodig om überhaupt te kunnen beginnen.
1. De camera
De eerste amateurfilmers filmden met het in 1923 door Kodak geïntroduceerde 16mm formaat, later in 1932 kwamen dubbel 8 films en camera's (ook wel standaard 8 genoemd) Deze camera's werkten met filmrolletjes die je maar beperkt kon gebruiken en het liefst in het donker in de camera geplaatst moesten worden. Iedere seconde opname was heel kostbaar, dus goed plannen was essentieel.Bij de Standaard 8mm camera's moest je na 1,5 minuten filmen de film in de camera omdraaien. De film was 16 mm breed en had aan beide kanten perforaties. Je filmde dus eerst op de ene helft van de film, en na het omdraaien op de andere helft. Na het ontwikkelen werd de film in de lengte doorgesneden en aan elkaar geplakt.
Super 8 filmen
Super 8mm cinefilm is een populair filmformaat voor bewegende beelden, geïntroduceerd door Kodak in 1965 als een verbeterde versie van de standaard 8mm film. Het werd al snel geliefd bij amateurfilmmakers en hobbyisten vanwege zijn compacte formaat, betaalbaarheid en gebruiksgemak. De film van ongeveer 3,5 minuten zat in een cassette en kon in het licht makkelijk in de camera gezet worden.
Fuji introduceerde ook in1965 een tegenhanger van de super 8 cassette, Het formaat single 8. Dit formaat kon in dezelfde projector afgespeeld worden want had dezelfde perforatie en breedte als super 8.
2. Filmrollen
Film werd geleverd in rollen van beperkte lengte. Een standaard Super 8-filmrol bood ongeveer 3,5 minuten opnametijd. Dit betekende dat hobbyfilmers heel bewust moesten filmen en scènes vooraf zorgvuldig uitwerkten.
16 mm film
dubbel 8 mm film
super 8 film
single 8 film
3. Montage-apparatuur
Monteren ging niet digitaal, maar met een snijtafel en plakband of filmkit. Filmrollen werden letterlijk in stukken geknipt en aan elkaar geplakt. Een goede montage vergt niet alleen techniek, maar ook geduld. ( zie mijn blog over monteren)
4. Projector en scherm
Om de film te bekijken, had je een projector nodig die je op een speciale projectietafel kon plaatsen. De kamer moest donker gemaakt worden om een goed beeld te krijgen. Veel hobbyfilmers hadden thuis een projectiescherm, maar soms volstond een lege muur. Avonden met vrienden en familie om de films te bekijken waren een echt hoogtepunt.
Filmclubs: samen creatief en leren van elkaar
Filmclubs waren het kloppend hart van de amateurfilmwereld. In Nederland waren er in de jaren ’60 en ’70 tientallen van dit soort clubs, waar gelijkgestemde hobbyisten samenkwamen om ideeën uit te wisselen, elkaars films te bekijken en elkaar te helpen beter te worden.
Filmclubs speelden een belangrijke rol in het netwerk van amateurfilmers. Smalfilm publiceerde vaak:
• Kalenders van bijeenkomsten en competities die door clubs werden georganiseerd.
• Winnaars van wedstrijden en beschrijvingen van hun ingezonden films.
• Handleidingen voor beginners, vaak met suggesties om via een club te leren.
Het maandblad Smalfilm
Het maandblad Smalfilm was een belangrijk tijdschrift voor amateurfilmers in Nederland in de jaren 1950 en 1960.
Het maandblad behandelde een breed scala aan onderwerpen, waaronder:
• Techniek: Artikelen over cameratechnologie, belichting, filmprojectoren, en het monteren van films.
• Creatieve tips: Instructies voor het maken van interessante scenario’s, cinematografie, en montage.
• Recensies: Besprekingen van nieuwe camera’s, projectoren, en andere accessoires.
• Filmclubs: Overzichten van regionale en nationale filmclubs, inclusief hun activiteiten, wedstrijden en festivals.
• Lezersbijdragen: Enthousiaste lezers stuurden zelfgemaakte films in of deelden ervaringen, tips en vragen.
1. Workshops en bijeenkomsten
In filmclubs leerden leden de kneepjes van het vak, zoals camerastandpunten, belichting en montage. Er was vaak sprake van een hechte gemeenschap waar creativiteit en techniek samenkwamen. Deze filmclubs hadden vrijwel altijd een eigen informatief clubblad.
2. Inspiratie en samenwerkingen
Veel filmclubs organiseerden gezamenlijke filmprojecten. Dit gaf leden de kans om samen grotere en complexere films te maken, vaak met een script, acteurs en special effects. Zo konden de leden van de clubs van elkaar leren en werden er steeds betere films gemaakt
3. Competities binnen de club
Veel clubs hielden interne filmwedstrijden waarbij leden elkaars werk beoordeelden. Dit zorgde voor een gezonde competitie en motiveerde filmmakers om steeds beter te worden.
Amateurfilmwedstrijden: Nederland en Internationaal
Naast clubwedstrijden waren er ook nationale en internationale competities voor amateurfilmers. Deze wedstrijden boden hobbyisten een podium om hun creaties aan een groter publiek te laten zien. Veel clubs organiseerden ook projectieavonden om te leren van elkaars films.
1. Nationaal
In Nederland werden wedstrijden georganiseerd door instellingen zoals de Nederlandse Federatie van Amateurfilmers (NFA) en de NOVA ( Nederlandse organisatie van smalfilmclubs). Hier konden hobbyisten strijden om erkenning voor hun werk. Films werden beoordeeld op originaliteit, technische uitvoering en artistieke waarde.
2. Internationaal
internationaal waren er competities zoals UNICA, het wereldwijde festival voor amateurfilmers. Hier kwamen filmmakers uit verschillende landen samen om hun werk te laten zien en ervaringen uit te wisselen.
In 1951 won de film van Pieter de Groot de 1e prijs op het Unica Festival in Glasgow. Dit leverde een hoop publiciteit op voor het amateurfilmen.
3. Innovatie en variatie
Wedstrijden lieten zien hoe creatief amateurfilmers waren. Van speelfilms tot animatie, van documentaires tot experimenten met speciale effecten—alles was mogelijk.
Pieter de Groot en Paris Jolis Souvenir
Een prachtig voorbeeld van deze creatieve wereld is het verhaal van Pieter de Groot, een getalenteerd hobbyfilmer die met zijn film Paris Jolis Souvenir in 1951 een internationale prijs op het UNICA festival wist te winnen. Deze unieke productie combineerde live-actionbeelden met handgetekende animaties, een techniek die voor amateurfilmers destijds uiterst innovatief was.
bekijk hier de NL versie: Parijs op de tekentafel
De film bracht de romantiek en schoonheid van Parijs tot leven, terwijl het persoonlijke herinneringen en verbeelding combineerde. Het winnen van een prijs met een dergelijk project laat zien hoe gedreven en creatief amateurfilmers konden zijn. Films zoals deze waren een inspiratiebron voor andere filmmakers en maakten duidelijk dat zelfs op amateurniveau grootse kunst mogelijk was. Pieter de Groot kreeg na het winnen van 1e prijs in Glasgow veel publiciteit en kon vanaf toen van zijn hobby zijn beroep gaan maken.
Pieter de Groot met zijn prijs
Veel aandacht in de kranten
Door de HAF in het zonnetje gezet
Een tijdperk van creativiteit
De wereld van de amateurfilmer was een unieke mix van techniek, passie en samenwerking. Filmclubs en wedstrijden zorgden voor een levendige gemeenschap waarin filmmakers hun liefde voor het medium konden delen en zichzelf konden uitdagen. Het verhaal van Pieter de Groot en zijn prijswinnende film herinnert ons eraan dat creativiteit geen grenzen kent, zelfs niet met beperkte middelen.
Wij digitaliseren de geschiedenis
Ben jij benieuwd naar hoe jouw familie of omgeving vroeger met filmen bezig was? Of heb je zelf nog oude films liggen? Misschien zitten er verborgen pareltjes tussen die het waard zijn om opnieuw te bekijken of door Marc Media Service te laten digitaliseren. Laten we samen de magie van amateurfilm in ere houden!
Schrijf hieronder jouw herinneringen
Heb jij nog herinneringen aan amateurfilmers, Pieter de Groot, filmwedstrijden en filmclubs? Deel ze hieronder, en laten we samen die goede oude tijd herbeleven!
P.S. Met dank aan een van mijn lezers een aanvulling.
Naast de formaten 16mm, 8mm en super 8 mm was er nog een 4e formaat dat door professionals of betere amateurs gebruikt werd:
9,5 mm film. Hieronder de geschiedenis hiervan.
9,5 mm film
De 9,5 mm smalfilm is geïntroduceerd door Pathé in 1922 en bleef een populair formaat tot de jaren 1960, waarna het steeds meer werd verdrongen door andere formaten zoals 8 mm en later Super 8. Het formaat is echter nooit volledig verdwenen en wordt tot op de dag van vandaag sporadisch gebruikt door liefhebbers en verzamelaars.
Enkele details over de geschiedenis en het gebruik:
• 1922-1930s: Het Franse Pathé introduceerde het formaat specifiek voor thuisgebruik, als een goedkoper alternatief voor 16 mm-film. Het was bedoeld om films toegankelijk te maken voor particulieren en werd voornamelijk gebruikt voor amateurfilmers en thuisbioscopen.
• 1940s-1950s: In Europa was 9,5 mm een veelgebruikt formaat, vooral door de lage kosten en de hoge beeldkwaliteit in vergelijking met 16 mm en 8 mm. Het formaat kende zijn hoogtepunt in deze periode.
• 1960s: De introductie van 8 mm (1932) en later Super 8 (1965) betekende een sterke achteruitgang in het gebruik van 9,5 mm, vooral vanwege de meer robuuste en gebruiksvriendelijke eigenschappen van de nieuwere formaten.
• Heden: Het formaat wordt nog steeds gewaardeerd door verzamelaars en in nichemarkten. In sommige gemeenschappen worden speciale evenementen georganiseerd om 9,5 mm-films te vertonen.
Populariteit
Hoewel het minder wijdverspreid werd dan 8 mm, was 9,5 mm vooral in Frankrijk relatief populair. De smalle filmstrook met zijn unieke perforatie tussen de beelden bood een groot beeldformaat ten opzichte van de filmbreedte, wat resulteerde in een goede beeldkwaliteit. Kortom, 9,5 mm was een baanbrekend formaat in de amateurfilmgeschiedenis, maar verloor uiteindelijk terrein door concurrentie van nieuwe technologieën.
In Nederland is dit formaat nooit erg populair geweest.
Reactie plaatsen
Reacties
Dat zeg je goed, een tijdperk van creativiteit. Als jongens van 17 richtte ik met vrienden filmclub Turret op. Prachtige tijd, de films die we maakten heb ik nog.
Bedankt voor je bericht. Die films zijn echt waardevol! Bestaat de filmclub Turret nog? En in welke plaats was dit?
Met vriendelijke groet
Marc